Langdurige isolatie binnen de geestelijke gezondheidszorg (GGZ) brengt aanzienlijke risico’s met zich mee, zowel voor de mentale als de fysieke gezondheid van cliënten. Hoewel isolatiemaatregelen in sommige gevallen als laatste redmiddel worden ingezet, tonen verschillende onderzoeken aan dat langdurige afzondering kan leiden tot ernstige psychische klachten, zoals angst, depressie en dissociatie. De toepassing van dwangmaatregelen kan bovendien het vertrouwen in zorgverleners ondermijnen, wat een negatieve invloed heeft op het behandelproces en de kwaliteit van zorg.
Daarnaast is er een verhoogd risico op lichamelijke achteruitgang door gebrek aan beweging en sociale interactie. Onderzoek van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie benadrukt dat alternatieven voor fixatie en isolatie een belangrijk uitgangspunt moeten zijn binnen goed hulpverlenerschap. Het vermijden van langdurige isolatie draagt bij aan een menswaardige behandeling en een beter herstelperspectief voor cliënten.
De impact van een gestructureerde dagindeling op veiligheid in detentie
Een goed georganiseerde dagstructuur binnen een Penitentiaire Inrichting draagt bij aan zowel de subjectieve veiligheid (het gevoel van veiligheid onder gedetineerden en personeel) als de sociale veiligheid (de daadwerkelijke afname van incidenten en geweld). Onderzoek toont aan dat een duidelijke dagindeling niet alleen bijdraagt aan gedragsregulering, maar ook de kans op conflicten en escalaties vermindert.
Structuur als fundament voor orde en rust
Binnen een detentieomgeving is voorspelbaarheid essentieel. Gedetineerden die weten wat ze kunnen verwachten, ervaren minder stress en vertonen minder ongewenst gedrag. Dit principe is vergelijkbaar met andere gesloten omgevingen, zoals forensische instellingen en psychiatrische centra. Wanneer gedetineerden zich niet voortdurend hoeven aan te passen aan onverwachte situaties, wordt hun emotionele belasting lager en neemt de kans op agressie af.
Daarnaast speelt structuur een rol in het voorkomen van stelselmatige recidive. Gedetineerden die tijdens hun detentie een vaste dagindeling volgen, kunnen deze gewoonte meenemen naar het leven na detentie. Dit vergroot de kans op succesvolle re-integratie en vermindert maatschappelijke risico’s.
Rol van toezicht en gedragsbeïnvloeding
Een vaste dagstructuur maakt het eenvoudiger om effectief toezicht te houden en patronen in het gedrag van gedetineerden te herkennen. Dit stelt medewerkers van de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) en de commissie van toezicht in staat om vroegtijdig in te grijpen bij tekenen van psychische stoornissen, spanningen of opbouwende agressie.
Inrichtingen die werken met het Promoveren en Degraderen-systeem laten zien dat structuur en beloning hand in hand gaan. Gedetineerden die zich aan de regels houden en goed gedrag vertonen, krijgen meer vrijheden, terwijl overtredingen leiden tot sancties. Dit systeem moedigt zelfdiscipline en goed gedrag aan en versterkt de algemene orde binnen de inrichting.
Bekijk de Mollis productcatalogus - Ervaar de kracht van zacht
Bekijk de Mollis productcatalogus - Ervaar de kracht van zacht
Fysieke achteruitgang door gebrek aan beweging
Naast de psychologische impact brengt langdurige isolatie ook fysieke gezondheidsrisico’s met zich mee. Beperkte bewegingsruimte leidt vaak tot lichamelijke klachten zoals spierverzwakking, een verhoogde kans op hart- en vaatziekten en een verminderde conditie. Dit is vooral problematisch in gevallen waarin cliënten voor een langere periode geen toegang hebben tot buitenlucht of lichamelijke activiteit.
Uit parlementair onderzoek naar dwangmaatregelen in de GGZ blijkt dat cliënten die langdurig geïsoleerd zijn, een verhoogd risico lopen op slaapstoornissen en verstoringen in hun Bioritme. Het gebrek aan natuurlijk daglicht en sociale interactie verstoort de interne klok, wat bijdraagt aan een verdere verslechtering van zowel de mentale als de fysieke gezondheid.
Besluitvorming rondom dwangmaatregelen
De Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie en andere deskundigen pleiten voor een zorgvuldige afweging bij de besluitvorming rondom dwangmaatregelen. In de praktijk blijkt dat alternatieven, zoals ambulante zorg, intensieve behandeling en medicatie in individuele gevallen, vaak effectiever zijn dan isolatie. Het project Dwang & Drang richt zich op het terugdringen van gedwongen afzondering en het bevorderen van alternatieve interventies.
Een belangrijk uitgangspunt binnen goed hulpverlenerschap is dat dwang nooit een standaardoplossing mag zijn. Een behandelend psychiater dient altijd te overwegen of minder ingrijpende maatregelen mogelijk zijn, in samenspraak met een onafhankelijk psychiater indien nodig. Dit draagt bij aan een hogere kwaliteit van zorg en een beter herstelperspectief voor cliënten.
Kortom, langdurige isolatie in de GGZ is niet zonder risico’s. De impact op zowel de mentale als de fysieke gezondheid van cliënten is aanzienlijk, en onderzoek toont aan dat alternatieve behandelmethoden vaak een humaner en effectiever alternatief bieden.
Benieuwd naar ons zorgmeubilair?
Vraag via onderstaande formulier meer informatie op.
Alternatieven voor langdurige isolatie en verbeteringen in de GGZ
De risico’s van langdurige isolatie in de GGZ zijn aanzienlijk, maar er zijn verschillende manieren om deze praktijk te verminderen en alternatieven te implementeren. Door de juiste balans te vinden tussen veiligheid en menswaardige zorg kunnen instellingen dwangmaatregelen beperken en cliënten een effectievere behandeling bieden.
Ambulante zorg en intensieve behandeling als alternatief
Steeds vaker wordt binnen de GGZ gezocht naar alternatieven voor fixatie en isolatie. Ambulante zorg en intensieve behandeling bieden een mogelijkheid om cliënten binnen hun eigen omgeving ondersteuning te bieden zonder dat ze volledig worden afgesloten van sociale interactie. Dit kan bestaan uit:
- Ambulante dwang: waarbij een cliënt onder toezicht blijft, maar niet fysiek wordt geïsoleerd.
- Individuele behandelplannen: op maat gemaakte trajecten die rekening houden met de mentale en fysieke behoeften van de cliënt.
- Therapeutische ruimtes: rustgevende omgevingen waarin cliënten zich kunnen terugtrekken zonder dat er sprake is van volledige isolatie.
Het toepassen van zorg op maat betekent dat er naar elke situatie afzonderlijk wordt gekeken. Een enkelvoudige dwangmaatregel kan in sommige gevallen noodzakelijk zijn, maar de focus ligt steeds meer op minder ingrijpende methoden.
De rol van de psychiater en besluitvorming rondom dwang
Een behandelend psychiater speelt een cruciale rol in de afweging of een cliënt baat heeft bij afzondering of dat er andere wegen bewandeld kunnen worden. In steeds meer instellingen is het gebruikelijk om een onafhankelijk psychiater te raadplegen bij complexe casussen. Dit zorgt voor een objectieve beoordeling en voorkomt dat dwangmaatregelen onnodig worden ingezet.
Daarnaast is er aandacht voor de besluitvorming rondom dwang. In de laatste jaren zijn er verschillende thematische onderzoeken uitgevoerd naar het toepassen van dwang in de psychiatrie. Deze studies onderstrepen het belang van een parlementair onderzoek en nader onderzoek naar de effectiviteit en ethische vraagstukken rondom isolatie.
Goede zorg en het waarborgen van kwaliteit
Binnen de GGZ wordt steeds meer gekeken naar manieren om goede zorg te garanderen zonder dat er sprake is van onnodige dwang. Dit vraagt om:
- Een betere training van zorgmedewerkers in de-escalatietechnieken.
- Het bevorderen van een huiselijke en veilige omgeving binnen instellingen.
- Het aanbieden van alternatieve therapieën, zoals sensorische integratie en bewegingsprogramma’s.
De Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie en de Vereniging voor Psychiatrie pleiten voor een overzicht van dwangmaatregelen en de effectiviteit daarvan. Op basis hiervan kunnen instellingen gerichter werken aan een humane en doeltreffende aanpak.
Conclusie: een mensgerichte benadering als sleutel tot betere zorg
Het verminderen van langdurige isolatie vraagt om een brede inzet van alternatieve methoden, zorgvuldige besluitvorming en een focus op kwaliteit van zorg. Hoewel isolatie in uitzonderlijke gevallen noodzakelijk kan zijn, wijzen onderzoeken uit dat ambulante behandeling, maatwerkoplossingen en de juiste begeleiding vaak effectievere en menselijkere alternatieven bieden. Het streven moet dan ook zijn om zorgverlening binnen de GGZ voortdurend te blijven verbeteren en dwangmaatregelen zoveel mogelijk te beperken.
